Beleid beslissing sportondergrond: kunstgras versus natuurgras In het algemeen heeft de sport in Nederland de afgelopen jaren een positieve ontwikkeling doorgemaakt. Meer mensen sporten en leggen steeds meer verband tussen sport en gezondheid. In de afgelopen 2 jaar zit er een stijgende lijn in het aantal mensen die actief sporten en zich aansluiten bij een sportvereniging. Daarnaast is het maatschappelijk aanzien van sport gestegen. Kortom sporten, bewegen en gezondere levensstijl zijn belangrijke waarden geworden die actief worden gepropageerd. Het aantal mensen dat actief sport en zich aansluiten bij een sportvereniging neemt langzaam weer toe. De verwachting is dat deze groei de komende jaren zal aanhouden. De mate waarin een vereniging kan groeien is echter afhankelijk van de ruimte, de capaciteit en de kwaliteit van bestaande sportvelden bij een vereniging. Een toename van het aantal leden gaat samen met een toenemende behoefte aan capaciteit om te kunnen trainen en/of wedstrijden te kunnen spelen. Als een sportvereniging door toename van het aantal leden, kwaliteitsverarming van de natuurgras sportvelden en capaciteitsproblemen te maken krijgen is de aanleg van een kunstgrasveld een oplossing voor deze problemen.

Noodzaak kunstgras of natuurgras beleid vraagstuk

De vraag naar kunstgras kan zijn ingegeven door een zekere noodzaak of meer een gevolg zijn van de ambitie tot groei en kwaliteitsverbetering. Om voor kunstgras in aanmerking te komen dient sprake te zijn van een bepaalde urgentie. Deze kan onder andere het gevolg zijn van een structureel tekort aan velden (voor wedstrijden en/of training). Voor het bepalen van een capaciteitstekort worden de normen van landelijke sportbond gehanteerd. Duidelijk moet zijn of de landelijke sportbond een uitgesproken voorkeur heeft voor sport (officiele wdstrijden) op natuurgras of kunstgras.

• Voetbal: Natuurgras heeft bij veel voetballers en verenigingen de voorkeur. Kunstgras wordt door de KNVB wel toegestaan, maar is niet de norm.
• Hockey: Hockey wordt bijna alleen nog op kunstgras gespeeld en wordt door de KNHB aanbevolen. Kunstgras is voor deze sport de norm.
• Tennis: Tennis wordt op diverse ondergronden worden gespeeld, te weten natuurgras, kunststof, of gravel. Voor de tennissport (KNLTB) is kunstgras hierdoor niet de norm
• Korfbal: Op het veld gaan de korfbalverenigingen meer en meer over het spelen op zandingestrooid kunststof. Deze ontwikkeling wordt vanuit het KNKV volop gestimuleerd, aangezien zandkunststof sterk bijdraagt aan de sporttechnische ontwikkeling van de korfbalsport. In de hoogste klassen van korfbal is kunstgras de norm.

Positieve geluiden kunstgras versus negatieve geluiden kunstgras

De meningen over kunstgras zijn binnen de voetbalwereld verdeeld. Er zijn positieve geluiden en er zijn negatieve geluiden, met name van de echte natuurgrasliefhebbers. Toch is het een feit dat steeds meer clubs kunstgrasvelden krijgen. De belangrijkste reden hiervoor is toch wel dat de speelcapaciteit wordt verhoogd en er nagenoeg altijd op gespeeld kan worden. De sportbonden(KNVB/KNKV) spelen ook in op deze ontwikkelingen en lasten tegenwoordig bijna nooit meer een volledig wedstrijdprogramma af. Daar waar mogelijk moet op kunstgras worden doorgespeeld. Om te kunnen bepalen of de aanleg van kunstgras noodzakelijk of wenselijk is, is het verstandig een aantal criteria te ontwikkelen aan de hand waarvan bepaald wordt of er een investering in kunstgras plaats gaat vinden.

Om de criteria goed te kunnen beoordelen is het belangrijk dat vooraf wat algemene informatie bekend is over kunstgras.

Kunstgras is ruimtebesparing.

Een kunstgrasveld kan als wedstrijdveld maar ook als trainingsveld fungeren. Daar waar een trainingsveld en een wedstrijdveld vervangen wordt door 1 kunstgrasveld ontstaat er een besparing van ongeveer 8000m2 (oppervlakte van een voetbalveld). Wanneer een kunstgrasveld wordt aangelegd ter vervanging van drie natuurgras velden, is dat uiteraard het dubbele. De aanleg van kunstgras bespaart dus ruimte. Die ruimtewinst kan ingezet worden op andere planologische ontwikkelingen.

• Ruimte voor het creëren van een breder sportaanbod op de betreffende locatie, bijv. door andere sportvoorzieningen toe te voegen.
• Ruimte voor samenwerking met andere verenigingen door het creëren van extra capaciteit.
• Het herbestemmen van de vrijkomende ruimte voor andere maatschappelijke activiteiten die enige samenhang hebben met de sportactiviteiten (onderwijs, gezondheid, maatschappelijk werk, etc.) • Herbestemming van vrijkomende ruimte voor andere niet sport gerelateerde doeleinden (wonen, bedrijvigheid, etc.)

Op basis van het hierboven genoemde zijn bij de afweging wel/geen aanleg kunstgras de volgende algemene uitgangspunten van toepassing (zie onderstaande).

1. Noodzaak kunstgras

Eis sportbond, de club kan aantonen dat kunstgras voor hun sport de gangbare norm is, zie tekst noodzaak kunstgras (dus voor Hockey en Korfbal zeker).

2. Capaciteit sportveld

Soms kan het noodzakelijk zijn om kunstgrasvelden aan te leggen omdat er een gebrek is aan capaciteit (geobjectiveerd door hantering van de NOC*NSF normen). Dat gebrek aan capaciteit kan dan meerdere oorzaken hebben. De velden kunnen bijvoorbeeld liggen in een woonwijk en de mogelijkheden voor uitbreiding zijn niet meer aanwezig. De capaciteit kan dan vergroot worden door de aanleg van een kunstgrasveld. Kunstgras is altijd bespeelbaar en er kan op worden getraind en gespeeld. Aparte trainingsvelden zijn dan niet meer noodzakelijk. Deze problematiek komt vooral voor in grote steden. Ook bij clubs in kleine dorpen kan het soms lastig zijn om uit te breiden omdat er bijvoorbeeld waardevol gebied verloren gaat met de aanleg van extra velden.

3. Combinatie wedstrijdveld/trainingsveld

De kosten van een kunstgrasveld (aanleg) zijn 3 tot 4 x hoger dan de kosten van een natuurgrasveld (aanleg). (ook afhangelijk van keuze infill en bestaande ondergrond) Dat betekent voor de gemeente dat een investering in een kunstgrasveld financieel gezien alleen uit kan wanneer een club een trainingsveld en een wedstrijdveld inlevert voor een kunstgrasveld. Dat kan alleen aan de orde zijn als er minimaal voor één veld vervanging noodzakelijk is.

4. Mede gebruik kunstgrasveld.

Met de aanleg van een kunstgrasveld wordt niet alleen de capaciteit uitgebreid maar nemen ook de gebruiksmogelijkheden toe. Denk hierbij aan multifunctioneel gebruik, wedstrijd- en trainingsactiviteiten op hetzelfde veld en organisatie van andere evenementen.

5. Mede gebruik veld accommodatie.

Door de capaciteitsverhoging wordt uitbreiding en/of mede gebruik van de accommodatie mogelijk.

6. Bijzondere omstandigheden aanleg kunstgrasveld

Er kunnen zich zaken voordoen die ertoe kunnen leiden dat de aanleg van een kunstgrasveld onontkoombaar is. Hiervoor worden geen criteria ontwikkeld maar zal per locatie gemotiveerd moeten worden aangegeven waarom een kunstgrasveld noodzakelijk is.

Bijgevoegd een opsomming waarin de belangrijkste voor en nadelen tussen kunstgras en natuurgras op een rijtje zijn gezet.

Voordeel kunstgras sportondergrond

• Met uitzondering van winterse omstandigheden (sneeuw, ijzel en opdooi) altijd bespeelbaar;
• Onbeperkt aantal speeluren inzetbaar gedurende de afschrijftermijn;
• Ruimte besparend door hoge inzetbaarheid van een enkel speelveld, gedurende de tijd dat ze worden bespeeld;
• Multifunctioneel maatschappelijk inzetbaar (schoolsport) en nevengebruik buiten gebruiksuren;
• Onderhoud en afschrijving jaarlijks goed vooraf in te schatten;
• Positief sentiment bij vooral jongere gebruikers;
• Gebruiksgemak: Snel droog en geen vieze voetbalkleiding;
• Gelijkmatige sportondergrond.
• Efficiënte investering veld en training verlichting (onbeperkt gebruik kunstgrasveld).

Nadeel kunstgras sportondergrond

• Hoge investeringskosten (afhankelijk type infill en kwaliteit);
• Afschrijvingskosten: toplaag vervangen (renovatie) na 10-14 jaar;
• Strengere eisen aan het speelveld gesteld door sportbonden (gebruiksnorm);
• Beheer en onderhoud deels specialistisch. Specialistisch onderhoud kan vaak niet door de eigenaar/gemeente zelf worden uitgevoerd;
• Klachten(vaak oudere) sporters ten aanzien van gewrichtspijn;
• Wrijving bij slidings: meer kans op brandwonden;
• Verspreiding microplastics problematiek & afval problematiek (kunstgras afval bij vervangen kunstgras);
• Snellere waterafvoer (watertoets) negatief op watertoets;
• Uitloging zink, PAKS, voldoen aan zorgplicht (bij toepassing SBR infill);
• Negatief sentiment: Zembla ""gevaarlijk spel"" uitzendingen, petitie kunstgras eredivisie.

Voordeel natuurgras sportondergrond

• Relatief lage investering bij realisatie en renovatie;
• Beheer en onderhoud kan goed door de eigenaar/beheerder worden uitgevoerd;
• Vaak de voorkeur vanuit de (oudere) gebruikers/sporters;
• Positief sport en groen gevoel. (bij een goed bruikbaar natuurgrasveld);
• Natuurgras levert een meerwaarde aan de beleving van de omgeving, ook buiten de tijd dat het veld wordt bespeeld;
• Watertoets positief t.o.v. kunstgras in verband met infiltratie regenwater;

Nadeel natuurgras sportondergrond

• Risico van het veld niet kunnen gebruiken (aflasting wedstrijden) bij slechte weersomstandigheden;
• Beperkt aantal speeluren inzetbaar (250-350 uur per jaar, afhangelijk grondslag, technisch status veld b.v. Wetraveld);
• Door beperkte inzetbaarheid (beperkt aantal speeluren per veld) meer velden benodigd wat veel ruimte vereist per veld (per veld ca. 8400 m2, incl. uitloop en pad);
• Negatief sport en groen gevoel. (bij een slecht natuurgrasveld);
• Kaal spelen van het veld (grasbezetting) bij veel gebruik, wateroverlast, kuilen, onvlakheden, aflastingen, harde en kale doelgebieden;
• Hard veld bij vorst;
• Nakomen GreenDeal: geen gebruik van bestrijdingsmiddellen, extra inzet machines, gevolgens flora & fauna overlast;
• Onderhoudskosten (zoals voor beregenen en maaien) afhankelijk van de weers- omstandigheden /flora & fauna overlast, daarmee niet exact jaarlijks in te schatten;
• Weekelijks belijnen (eventueel inzet vrijwilligers);
• Gebruik water, beregenen bij droge periode (watergebruik, beregening installatie aanbrengen);
• Onderhoud: hoge machines inzet t.o.v. kunstgras;
• Het gebruik van bemesting;