Voornamelijk wedstrijd niveau kunstgras voetbalvelden, maar ook enkele kunstgras rugby velden en hier en daar in multifunctionele trapveldjes. Hockey en korfbal kunstgras velden worden niet met een rubber granulaat ingestrooid. Hier speelt het probleem niet. In hockeyvelden zit mogelijk alleen een zandvulling. Zandinfill is een zandsoort van een bepaalde gradatie. Het toepassen van zandinfill is belangrijk voor de stabiliteit van de kunstgrasmat. Bij hockey watervelden zit helemaal geen infill. Er zijn afgelopen jaar (2018) een aantal non-infill kunstgras voetbalvelden aangebracht. Dit betreft velden met de status: pilot velden. Voor uitleg, praktijk ervaring, de voor en nadelen van non-infill voor officiele KNVB wedstrijdvelden klik hier: Non-Infill Kunstgras
Kunstgrasvelden moeten aan sporttechnische eisen voldoen. Dat wil zeggen dat het oppervlak geschikt moet zijn om veilig en comfortabel te kunnen voetballen. Tussen de ‘grassprieten’ worden korrels (infill) gestrooid om ervoor te zorgen dat de bal
ongeveer net zo reageert als op natuurgras. Bovendien maken de korrels het mogelijk dat voetballers slidings uitvoeren zonder schaafwonden op te lopen. Zonder infill zou
nooit eenzelfde balsnelheid gehaald kunnen worden en kan een bal gelijkwaardig als natuurgras reageren / stuiteren. Een natuurgrasveld met een optimale (voetbal) speltechnische conditie is als basis genomen voor het vaststellen van kunstgras normen en sporttechnische eisen.
Zacht in de top, waterdoorlatend, veilig en stabiel. Voor het behalen van de sporttechnische eisen is rubbergranulaat technisch zeer geschikt, maar er zijn zeker andere infill alternatieven voor voetbal kunstgrasvelden.
Infill (EN: rubber infilled NL: rubber ingestrooid) bron: www.mijnwoordenboek.nl of wat vult een ruimte, gat of spleet bron: Wiktionary (in dit geval kunstgras infill, het materiaal tussen de kunstgrasvezels) www.mijnwoordenboek.nl gaat al uit van rubber ingestrooid, maar dit is niet altijd het geval. Infill is, samen met de kwaliteit van de vezel een erg belangrijk onderdeel voor de eindkwaliteit en gebruikservaringen van een kunstgrasveld. De vezels in combinatie met infill bepalen hoe het veld er uit ziet; maar de infill geeft de sporter wat hij nodig heeft, namelijk een zachte veilige ondergrond met de juiste sporttechnische eigenschappen.
Welke soorten infill of instrooimaterialen zijn er voor voetbal kunstgras sportveld
- Instrooizand (onderin kunstgrasmat)
- Rubbergranulaat, ELT of SBR
- EPDM
- TPE
- Kurk
- PE korrels
- Mengsel kokos/kurk of kokos/TPE
Een kunstgras instrooi / infill product moet ""technisch"" aan veel eisen voldoen. Een geschikt kunstgras instrooi product moet de volgende eigenschappen hebben:
Bestand zijn tegen:
- Alle weer invloeden zoals: zon (UV-zonnestraling), regen, vorst, wind en hoge tempraturen;
- Intensive betreding door sport gebruik en belasting van onderhouds machines (test soort: Lisport XL);
- Veroudering: niet of zo weinig mogelijk verharden of uiteenvallen tot fijnere delen;
Aanvullende belangrijke eisen en (klant) wensen:
- Zacht (spelers comfort, bij maken sliding / skinabration eis);
- Splash: kunstgras infill mag te te veel opspringen, lage infill verplaatsing, minder infill verlies, microplastics discussie;
- Goede sporttechnische waarden: zoveel mogelijk sporttechnische waarden toevoegen vergelijkwaardig als een goed natuurgrasveld:
- Veilig en schoon voor mens en dier; voldoen aan europese veiligheidsnormen voor betreffende toepassing en met voorkeur aan speelgoednorm;
- Voldoen aan Bouwstoffenbesluit (niet-vormgegeven bouwstoffen) functieklasse wonen: Indien van toepassing (bepaalde infill soorten moeten hier aan voldoen door samenstelling)
- Hygiëne: Voorkomen brandhaarden van bacteriën, schimmels en algen;
- Geur: voorkeur geurloos;
- Duurzaam & recyclebaar: het product kunnen hergebruiken of anders waarde toevoegen aan de circulaire economie en voorkeur cradle to cradle;
- Gewicht (hoge soortelijke massa/ SM): massa toevoegen aan het kunstgrasveld en voorkomen opdrijven of wegwaaien;
- Herkomst infill: voorkeur voor dicht bij de toepassing beschikbaar, voorkomen lange transport afstanden, CO2-footprint;
- Prijs: voorkeur voor lage aankoopprijs, kunstgras betaalbaar houden;
- Brandbaarheid; hoge brandweerstand;
- Compacteren: product mag geen harde massa worden, voorkomen veldverharding / goede waterdoorlatendheid;
- Warmte opname: warmte opname zo laag mogelijk, voorkomen dat het kunstgrasveld (in de zomer) te warm gaat worden;
- Wateropname: kan een voordeel zijn (b.v. speeleigenschappen), maar ook een nadeel b.v. winter /vorst/ algen.
- Verbrijzeling: het infill product mag niet te snel verblijzelen (tot stofvorming). Dit is nadelig voor ARBO omstandigheden, duurzaamheid, hergebruik, micro-plastics verspreiding.
Hierbij een filmpje als voorbeeld van infill splash: Wat is splash
Kunstgras infill vergelijk
Belangrijk feit om te komen tot een goed en onafhankelijk (voetbal) kunstgras infill vergelijk is dat binnen de infill soorten en type infill veel kwaliteit verschillen voorkomen (chemisch en technisch).Bij SBR is de herkomst,ouderdom en producent van de autobanden waar SBR van gemaakt is belangrijk voor de chemische kwaliteit. Er zijn diverse TPE soorten (chemische samenstelling per fabriek) met de bijbehorende eigenschappen. Er zijn diverse soorten kurk, veel soorten kurk ( oogst periode of samenstelling) zijn niet geschikt voor de toepassing kunstgras infill. Hierdoor kan het betreffende infill granulaat per type en soort en samenstelling afwijken en anders presteren, zowel technisch als milieutechnisch. Wij zijn hierdoor geen voorstander van vergelijking staatjes.
We beschrijven hieronder een aantal basis kenmerken van de infill soorten, maar binnen deze basis kenmerken kunnen per fabrikant sterke afwijkingen voorkomen. Gebruik van deze gegevens is op eigen risico. Deze gegevens zijn bedoeld als achtergrond informatie.
Kunstgras infill of instrooi rubbergranulaat, ELT of SBR
Kunstgras instrooi of infill granulaat is voornamelijk gemaakt van voertuigbanden (waarvan het loopvlak versleten is) te vermalen tot kleine fragmenten.
De kunstgras branche gebruikt veel de term: SBR rubber. SBR =(Styrol Butadieen Rubber). In Europa gebruikt men de term ELT. ELT staat hierbij voor End of Life Tyre, met deze term worden alle type banden bedoeld. In Nederland gebruiken we de term ELT weinig. De branche gebruikt veel de term gemalen rubbergranulaat of SBR. De term gemalen rubbergranulaat is correct de term SBR is formeel niet correct en de term gemalen autobanden ook niet. Uitleg: banden worden gemaakt van zowel natuur rubber (NR) en Styreen-butadieen copolymere rubber (SBR) of synthetisch rubber. Voor rubbergranulaat als infill van kunstgrasvelden gebruikt de branche beide soorten rubber (per leverancier kan dit afwijken). Voor autobanden gebruikt de producent voornamelijk synthetisch rubberStyreen-butadieen copolymere
rubber (SBR) , voor personen wagen winterbanden, vrachtwagen en busbanden gebruikt men voornamelijk natuurrubber. SBR is de afkorting van synthetisch rubber en niet voor natuurrubber en vandaar dat deze term formeel niet correct is. Gemalen voertuigbanden dekt volgens ons de lading altijd. SBR is de oudste synthetische rubber en wordt overal toegepast al dan niet met toevoegingen van andere rubbersoorten in meer dan 60% van alle gangbare toepassingen. SBR is te leveren in goedkopere en duurdere kwaliteiten, dit verschil in kwaliteit van SBR uit zich in geur, oppervlaktekwaliteit en de sterkte van het materiaal.
Het goedkope commerciële SBR bestaat grotendeels uit vulmiddelen en regeneraten. Uit diverse onderzoeken blijkt dat in rubbergranulaat heel veel verschillende stoffen zitten, zoals polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), metalen, weekmakers (ftalaten) en bisfenol A (BPA). Dit zijn stoffen die gebruikt worden bij het vulkanisatie van rubber of ontstaan tijdens het vulkaniseren (autobanden). Wat is nu een schadelijke hoeveelheid dit is nu ter discussie. Rubber is van zichzelf niet stevig genoeg om er autobanden van te maken. Daarom wordt zwavel toegevoegd aan het rubber. Dit heet vulkaniseren. De zwavel maakt verbindingen tussen de lange moleculen waaruit rubber bestaat. Het rubber verandert hierdoor van zacht naar stevig en elastisch.
Rubbergranulaat is volgens de Europese stoffenregelgeving (in de REACH/wetgeving) een ‘mengsel’. De norm die daarop van toepassing is noemen we de ‘mengselnorm’. SBR voldoet aan de algemene Europese normen voor mengsels van stoffen. Als de normen voor consumentenproducten of speelgoed van toepassing zouden zijn op rubbergranulaat, dan zou een groot deel van de monsters vanwege de concentratie PAK’s niet voldoen aan deze normen.
(bron RIVM: klik op deze link: RIVM publicatie Rubbergranulaat
RecyBEM stelt zelf ook eisen aan de productie van infill. RecyBEM is een initiatief van de bandenleveranciers, die in 2004 RecyBEM oprichtten om invulling te geven aan de verantwoordelijkheden uit het Bba recycling van gebruikte autobanden uit de vervangingsmarkt. De RecyBEM eisen zijn vastgelegd in de BEM-norm, ook wel de CPRG-norm (Concentratie PAKs in RubberGranulaat). Deze door de branche zelf opgelegde norm voldoet aan het RIVM-advies door maximalisatie van de concentratie van de som PAK 8 (EU-lijst, verordening 1272/2013) tot 20 mg/kg. En ook stelt de BEM-norm een maximum van 75 mg/kg voor de som PAK 18 (EU-lijst) link: CPRG-norm of de BEM norm
Rubberinfill van gerecyclede voertuigbanden is geen steenachtig materiaal (zie tekst besluit beheer bodemkwaliteit, onder aan deze pagina) en valt daarom niet onder de formele criteria van het Besluit beheer bodemkwaliteit. Een toetsing volgens protocol AP04 van het Besluit bodemkwaliteit is daarom niet van toepassing. Infill van autobandenrubber valt wel onder de zogeheten zorgplicht conform de Wet bodembescherming. Hier een link van de uitleg SBR zorgplicht bij toepassing als infill bij kunstgras: Zorgplicht bij aanleg, zorgplicht bij gebruik, zorgplicht bij renovatie, zie pagina 3 van dit document: Zorgplicht Rubbergranulaat
Hier ook een link: Valt de toepassing van instrooirubber op kunstgrasvelden onder het Besluit bodemkwaliteit?: Bodemplus+ SBR infill valt dit onder het Besluit bodemkwaliteit (BBK)?
Er zit veel kwaliteit verschil in recycling rubber (zowel technisch als chemisch) dit heeft te maken met, de leverancier, de herkomst van het gebruikte rubber, waarvoor gebruikt en de leeftijd speelt hierin een rol (bij vulkanisatie van vrachtwagen banden (door volume/dikte) worden meer chemische toeslagmaterialen gebruikt dan gewone autobanden). Het gehalte zinkoxide in rubbergranulaat van vrachtwagenbanden is hoger dan rubbergranulaat van personenautobanden. Er bestaat ook cryogeen SBR. Dat is SBR dat een speciale bewerking heeft
ondergaan om de sporttechnische eigenschappen, stabiliteit, minder geur en de slijtvastheid te verbeteren (cryogeen = bevriezing met stikstof). Er is ook gecoad SBR rubber te koop, dit is SBR met een groen laagje. Bij de vervaardiging van gecoat SBR-materiaal wordt er een dun laagje gekleurd polyethyleen (PE) op de korrels aangebracht. De coating kan worden uitgevoerd in verschillende kleuren die door de kleur minder bijdragen aan de opwarming van het veld. Een positieve eigenschap van gecoat SBT is dat het granulaat natuurlijker oogt en toxische stoffen
blijven beter in het SBR-granulaat zitten. De coating voorkomt dus de uitloging van dampen of stoffen, maar heeft wel invloed op de prijs van het materiaal.
Sporttechnische moet SBR instrooirubber aan NOCNSF-M37.a voldoen. (Granulaat maat: 0.8-2.5 mm) Soortelijke massa ( dichtheid ) van SBR = ca. 1500 kg/m3. (SBR granulaat zinkt in water) Bulkmassa van SBR rubbergranulaat = ca. 450 kg per m3. Er zit gemiddeld ongeveer 120.000 kg rubbergranulaat in een kunstgrasveld. Hoeveelheid rubbergranulaat is afhankelijk van gevraagde bestek / klant eis, normen en aanleg doel. (goedgekeurde constructie op de sportvloeren lijst) Dit is ca. 12-18 kg per m2 (voetbalveld).
Hierbij een link naar de sportvloerenlijst: NOC&NSF sportvloerenlijst
Bij renovatie van SBR ingestrooide kunstgrasvelden geeft RecyBEM B.V. of VACO het advies om SBR te vervangen voor nieuw SBR rubber, (veroudering van SBR) zie deze link (blad 4): bij renovatie SBR vervangen
Voordeel: goede sporttechnische eigenschappen, weinig slijtage, zacht, makkelijk te verkrijgen, recycling product en dus een bijdrage aan circulaire economie (volgens RecyBem B.V. heeft SBR en kurk veel minder C02 uitstoot dan EPDM) en prijs.
Nadeel: negatief imago, geur, chemische samenstelling en uitloging naar ondergrond (zink), zwarte infill= warmte vast houden (toplaag is warm/heet op een warme zomerdag) een heet/warm veld is niet comfortabel voor gebruiker, en verspreiding van SBR rondom een kunstgrasveld (verspreiding microplastics). Zie rapport link: verspreiding infill microplastics
Handige link: zin en onzin in de discussies rond Bandengranulaat als invulmiddel voor voetbalvelden : Bron /tekst: Jacques W.M. Noordermeer Em. Hoogleraar Elastomer Technology and Engineering Universiteit Twente
EPDM rubbergranulaat kunstgras infill
EPDM is de afkorting van ‘Ethyleen – Propyleen – Dieen Monomeer’ en behoort tot de synthetische rubbers. EPDM wordt gemaakt door het polymeriseren
van etheen (ethyleen), propeen (propyleen) en een dieen. Het dieen is onverzadigd en hierdoor kan het EPDM vulcaniseren (vernetten) tot conventionele rubbers. Dit rubber is een thermoset
en kan in tegenstelling tot TPE en TPV niet weer worden opgesmolten. EPDM-rubber wordt sedert ca. 1963 gebruikt en vindt vele toepassingen o.a. in de bouw (dakafdichting), de automobielsector (afdichtingsringen, afdichtingsstrips aan ramen en deuren), riemen, transportbanden en slangen (bv. tuinslangen), elektrische isolatie en vijverfolie.
Er is veel kwaliteit verschil in EPDM als kunstgras instrooi product (norm NOCNSF-M37.b). Dit heeft te maken met de zuiverheid, chemische samenstelling als wijze van vulkanisatie van EPDM.
Vulkanisatie is een onomkeerbaar chemische reactie waarin verknopingen worden gevormd tussen moleculaire ketens in het rubber. Er zijn twee belangrijkste soorten van vulkanisatie die toch erg belangrijk zijn voor de geleverde EPDM samenstelling en kwaliteit. Deze twee soorten zijn perioxide vulkanisatie en zwavel vulkanisatie.
Zwavel vulkanisatie is chemisch een betere methode voor het maken van EPDM. EPDM wordt onder meerdere merknamen door verschillende leveranciers op de markt gebracht. Kwaliteit van EPDM is fabrikant afhankelijk. Er zijn twee belangrijkste EDPM instrooi soorten.
- Recycling EPDM
- EPDM uit nieuwe grondstoffen
Recycling EPDM = geshredderd, of gemalen granulaat (maat 0.25-4 mm) afkomstig van afdichtingsstrips van b.v. auto raam rubber en deuren. Kleur zwart of gemende kleur.
In het proces van recycling EPDM is de fabrikant en herkomst visueel niet te onderscheiden. Chemische samenstelling is hierdoor onzeker. Tussen recycling EPDM en SBR is er visueel bijna geen verschil waar te nemen. (beide zijn zwart geshredderd rubber) In principe geeft EPDM minder geur af (dan SBR.
EPDM uit nieuw grondstoffen. (geshredderd of gemalen EPDM) Dit is een nieuw geproduceerd product speciaal als kunstgras instrooiproduct vervaardig (en dan ook in diverse kleuren verkrijgbaar) Soortelijke massa EPDM = ca. 1600 kg per m3 (IS0 60) dus zwaarder dan water. Bulkmassa van EPDM infill korrels (de korrel in een big bag) weegt ca. 650 kg per 1 m3 (+/- 10 %) DIN EN 1183-1.
In Nederland liggen geschat een 20 tal EPDM ingestrooide voetbal kunstgrasvelden. In Den Haag ligt er 1 en in Ridderkerk ligger er 3. In Duitsland liggen veel EPDM ingestrooide kunstgrasvelden. De voordelen van dit infill materiaal zijn een hoge elasticiteit, een goede bestendigheid tegen ozon en UV-stralen alsmede een levensduur van ten minste 50 jaar.
Voordeel: veel dezelfde voordelen als SBR, goede sporttechnische eigenschappen, zacht, makkelijk te verkrijgen, recycling product en dus een bijdrage aan circulaire economie. Er gaat (net als SBR) ca. 120.000 kg EPDM granulaat in het kunstgrasveld, hierdoor voor de microplastics discussie niet positief.
Nadeel: Bij recycle EPDM geen zekerheid op een schoon product (herkomst), EPDM is geen onomkeerbaar chemische reactie, EPDM is niet om te smelten tot nieuw EPDM, warmte (zwart EPDM) voldoet volgens ons niet aan cradle-to-cradle principe, kans op verdichting toplaag, hoeveelheid zink uitloging (net als SBR heeft EPDM dit feit ook) en de kans op agglomreren. Er zijn (vooral in Duitsland) tientallen gevallen van het agglomereren van EPDM
Agglomereren betekent letterlijk opeenhoping of samenklontering. Indien dit gebeurd voldoet het kunstgrasveld niet meer aan de normen. Of EPDM wel of niet gaat agglomereren is niet altijd even duidelijk, maar kwaliteit, leverancier, hoeveelheid vulstof, het klimaat en het onderhoud speelt hierin een zeer belangrijke rol. In Duitsland is het agglomereren van EPDM voorgekomen. (wanneer, welke leverancier, en onder welke condities is ons niet bekend) In Duitsland is er veel ervaring opgedaan met EPDM.
TPE kunstgras infill korrel
TPE is Thermo Plastisch Elastomeer. (rubbergranulaat op basis van thermoplastisch-elastomeren)
In tegenstelling tot SBR of EPDM rubber, dat bij de vulkanisatie dwarsverbindingen (chemische crosslinks) tussen verschillende polymeerketens heeft gemaakt ontstaan die niet bij een thermoplastisch elastomeer.
Bij TPE spreek je over fysische crosslinks, die bij verhitten verloren gaan en bij afkoelen weer opnieuw gevormd worden. Dit is omkeerbaar, in tegenstelling tot de permanente chemische crosslinks in rubbervulkanisatie.
Dit is dan ook het bijzondere kenmerk van een thermoplastisch elastomeer. Deze twee kenmerken geven een voordeel boven de andere kunststoffen en rubbers. TPE is hierdoor recyclebaar. (dus om te smelten)
TPE is leverbaar in diverse vormen, kleuren en afmetingen. TPE als toepassing voor infill kunstgras wordt in het kader van het Bbk als bouwstof gezien vanwege de aanwezigheid van vulstof krijt (calciumcarbonaat (CaCO3).
- Cilinder vorm
- Macaroni vorm (Holo)
- Rond bolletje (versneden)
- TPE granulaat (onregelmatig vorm)
Kwaliteit van TPE is fabrikant afhankelijk, er zijn diverse TPE kwaliteiten beschikbaar.
In Nederland liggen ongeveer ca. 250 TPE ingestrooide kunstgrasvelden.(door ons geschat). De eerste TPE velden zijn aangebracht in 2005/2006. Er is vanaf 2006 ervaring met het toepassen van TPE.
Zover wij weten is het agglomereren van TPE op twee locaties voorgekomen. Zover wij hebben kunnen nagaan heeft dit bij 1 locatie te maken met geleverde kwaliteit (leverancier, o.a. hoeveelheid vulstof in TPE) en bij de andere locatie met het opmengen.
In Nederland is al veel ervaring opgedaan met TPE als kunstgras instrooiproduct. De volgende gemeenten gebruiken TPE: Gemeente Utrecht (alle voetbalvelden vanaf eind 2006), gemeente Nijmegen, gemeente Zwolle (groot gedeelte), gemeente Den Haag (deel), gemeente westland, gemeente Houten, gemeente Oosterhout, en diverse BVO stadions (e.o. PEC Zwolle, Roda JC) en trainingsvelden.
The Johan Cruyff Foundation heeft tot 1 januari 2013 in (bijna) alle Johan Cruyff veldjes TPE toegepast. Dit is vaak de kleine versneden TPE korrel.
Er gaat ca. 45.000-60.000 kg TPE in een kunstgrasveld (bijveld), bij de Macaroni vorm (holo) gaat er minder kg in een veld. (door de vorm = meer volume, minder gewicht per kg bij dezelfde infill dikte). Een losse TPE korrel zinkt in water. Bulkmassa van TPE infill korrels (de korrel in een big bag) weegt ca. 800 kg per 1 m3. Bulkmassa van TPE korrel type Holo (in een big bag) weegt ca. 550 kg per 1 m3. In het kunstgrasveld komt het ongeveer hier op neer: 10 mm TPE korrel in een kunstgrasveld weegt ca. 7,2 kg en 10 mm holo in een kunstgrasveld weegt ca. 5,0 kg, dit is een gemiddelde, bij een nieuw ingestrooid kunstgrasveld heeft u meer volume, TPE en het infill zand moet nog (tussen de kunstgrasvezel) inklinken / zetten. Dit is ook afhankelijk van type kunstgras (hoeveelheid vezels/tufts per m2) en TPE leverancier.
Nadeel van TPE: is de hoge aankoop prijs. Mede door de hoge prijs brengt de aannemer een dunne TPE instrooilaag (8 mm tot 12 mm) in het kunstgrasveld. Een dunne instrooilaag met bijna altijd in combinatie met een shockpad onder de kunstgrasmat. Dit heeft te maken met het toch behalen van de benodigde sporttechnische waarden. Voordeel van het toepassen een foam is minder hoeveelheid (m3) instrooimateriaal De foam onder het kunstgras zorgt voor goede sporttechnische eigenschappen.
Voordeel van TPE: TPE voldoet aan REACH norm onderdeel artikel (consumenten norm, zelfde als speelgoed) EN71-3 (Safety of Toys 3: migration of certain elements) en *voldoet in principe aan Besluit Bodem Kwaliteit *vraag naar een partijkeuring op het werk of fabrieks eigen verklaring van leverancier. TPE korrel heeft weinig tot geen slijtage en of degradatie. Tevens is het product een bewezen infill product (vanaf 2004-2005) het is 100 % recyclebaar, restwaarde is hoger. Eventueel is het product bij renovatie te hergebruiken, de tijd moet dit nog aantonen. De TPE korrel gaat op den duur wel wat verharden. Er zijn in principe nog weinig renovatie TPE velden op basis van ouderdom.
BELANGRIJK: TPE zijn er in diverse kwaliteiten. Er zijn verschillende soorten TPE. Per producent / leverancier zijn er verschillen mogelijk. Verschil zit in hoeveelheid polymeren, UV stabilisatoren, vulstof, Type TPE (SEBS, SBS, TPE-V of TPE-O = Olefine thermoplastische elastomeren), zuiverheid, het foamen van TPE, gebruikte oxidanten, toeslagmaterialen en bouwstofkeuringen. De prestatie, duurzaamheid en gebruik kunnen hierdoor enorm van elkaar afwijken. Let dus goed op wat u koopt. Slecht TPE kan eerder gaan agglomereren of verkruimelen.
Tip: vraag naar de hardgrove test. Dit is een test om de verbrijzeling van het infill tot stof vast te stellen en ook ten opzichte van elkaar. Een infill was eenvoudig verbrijzeld is geen duurzaam product. Stof vorming is ongewenst (ARBO omstandigheden, duurzaamheid en verspreiding van microplastics)
Kurk kunstgras infill granulaat
Kurk is een licht, elastisch natuur materiaal, dat wordt gewonnen uit de schors van de kurkeik (Quercus suber L.) De Kurkeik (plantage) komt voor in Portugal en de landen rond de Middellandse Zee (Portugal 51%, Spanje 26%, Italië 7%, Marokko 6%, Algerije 4%). Er is wereldwijd ongeveer 2.200.000 hectare kurkbos (33% in Portugal en 23% in Spanje). Vanaf het moment dat de kurkeik ongeveer 25 jaar oud is wordt de schors iedere 9 jaar geschild en verwerkt tot producten van kurk. De bomen leven ongeveer 200 jaar.
Er zijn Forest Stewardship Council® (FSC)-wouden en traditionele wouden. Ook kunt u kiezen uit kurk wat voldoet aan PEFC™ keurmerk. PEFC is wereldwijd een onafhankelijk keurmerk ter bevordering van duurzaam bosbeheer. De kurkindustrie wordt algemeen als milieuvriendelijk beschouwd. De duurzaamheid van de productie en de gemakkelijke recycling van de kurkproducten en de bijproducten zijn twee van de meest onderscheidende aspecten.
Kurk wordt voornamelijk geoogst voor de bouw b.v. isolatie. De eerste 2 oosten van een jonge kurkboom zijn van mindere kwaliteit en niet geschikt voor kunstgras infill, wel voor kurkvloeren en/of wijnkurken. Kurk infill van kunstgras kan gemaakt zijn van b.v. een afval product van het b.v. stansen van wijnkurken of afgekeurde vloeren/wijnkurken.
In 2000/2001 is kurk als kunstgras instrooiproduct toegepast. (Volgens ons was dit in Den Haag) Het toepassen van kurk als infill is de laatse jaren sterk toegenomen. Gemeente Den Haag is een echte kurk infill toepasser. Gemeente Amsterdam gebruikt vanaf 2018 kurk infill.
Er is veel kwaliteit verschil tussen verschillende kurk partijen (per leverancier/herkomst). Zoals aangegeven zijn de eerste 2 oogsten van mindere kwaliteit. (jonge boom) De soortelijke massa (gewicht per m3) kan hierdoor erg verschillen. Soortelijke massa van kurk = 100 tot 250 kg per m3. Tevens is de kwaliteit ook afhankelijk van de kurk-hout vervuiling.
Belangrijk is van welk deel van de kurkeik het granulaat komt. Kurkhout vergruist het snelst. De kurkschors is stabieler (door de honingraatstructuur). Dus het granulaat van de schors is volgens onze informatie bron qua kwaliteit beter. Een hoger stort gewicht is om deze reden per definitie niet beter voor de kwaliteit, er kan ook meer stof aanwezig zijn en dit is iets wat de eigenaar technisch niet wenst. (dichtslibben perfornatiegaten)
Kurkeiken zijn goed in het binden van CO2 en zitten in de biogene cyclus. Maar de productie van kurk vindt met name plaats is Zuid-Europa. Transport vanuit Zuid-Europese landen is wel weer negatief voor de CO2-emissie. ALs u kiest voor kurk infill vraag dan altijd om een toxicologisch rapport van te leveren infill (aantonen schoon en onbehandeld). Vraag om granulaire specificatie van het product. Ons advies is: gebruik kurk van 1 tot 2 mm korrelgrootte (dus geen < 0,8 mm i.v.m. aanwezigheid kurkstof).
Kurk is een natuurproduct met een zeer trage biologische afbraak (verteerd slecht). Kurk granulaat verspreiding rondom een kunstgrasveld (in bermen) is vanuit zorgplicht niet wenselijk (ook al is het een natuurproduct) Dit is bij elk kunstgras infill product het geval. Kurk kunt u krijgen in geëxpandeerd kurk of gekookt kurk. Koken is technisch en hygiënisch goed voor toepassing kunstgras infill (het koken gebeurd ook met wijnkurken) Geëxpandeerd kurk in niet goed voor toepassing kunstgras infill i.v.m hogere kans op aanwezigheid paks. Geëxpandeerd kurk is donker tot zwart van kleur en is qua korrelgrootte ook groter (de kurkcellen zijn uitgezet door de hitte). In enkele kurk onderzoeken (chemische samenstelling) zijn in kurk kleine hoeveelheden paks waargenomen. Paks zit van nature niet in kurk. Als sportbelijning.nl vermoeden wij dat dit komt door het geëxpandeerd kurk. Paks ontstaan bij onvolledige verbranding of verkoling van diverse koolstof bevattende materialen. In deze onderzoeken heeft kurk een laag niveau van polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). De gehaltes van de 8 als gevaarlijk beoordeelde poly aromatische koolwaterstoffen, bedraagt maximaal 0,4 mg per kg per PAK. De totale som van deze 8 PAK’s ligt onder de 1,5 mg per kg. Bij een gehalte van < 5 mg/kg is het materiaal toegestaan voor gebruik en aanraking door kinderen. Bron: klik op link
Kurk is vrij van weekmakers en bevat het in principe* geen chemische verontreinigingen. * principe = net geoogst kurk. Door antropogene processen in de kurkboom worden de opgenomen verontreinigende stoffen uit de bodem, water en lucht voor een groot deel afgebroken waardoor deze in veel kleinere hoeveelheden in het eindproduct voorkomen.
Kurk kan in kunstgrasvelden in verschillende laagdikte aangebracht worden. Tot ca. 30 mm bij kunstgras voetbalvelden en ca. 40 mm bij kunstgras rugbyvelden. De benodigde sporttechnische waarden haal je uit het kurk infill. Het toepassen van een shockpad onder het kunstgras is een optie en is afhangelijk van kunstgras vezel (pool) hoogte en hoeveelheid kg kurk infill per m2.
Gemeente Den Haag heeft al wat langer ervaring met kunstgras kurk infill. Een kurk korrel kan door ongunstige en weersomstandigheden (natte omstandigheden) en intensief gebruik gaan verkruimelen. Deze vergruisde kurk zal ongeveer na 5 á 6 jaar uit het veld moeten worden verwijderd, waarna er opnieuw kurk-korrels moeten worden bijgevuld op het veld. Tevens kan het vergruisde kurk leiden tot een verstopping van de drainage wat de waterafvoer vermoeilijk en dit kan leiden tot de groei van bacteriën en schimmels. Een nadeel van de kurk-korrels is dat ze kunnen bevriezen en daardoor hard kunnen aanvoelen. Hierdoor kan er tijdens de vrieskou niet gespeeld worden op een veld met kurk-korrels.
Waar liggen er 1 of meer kurk infill velden: Gemeente Zierikzee veld MZC, Gemeente Den Haag, Gemeente Noordwijk, Gemeente Alkmaar, SC Markelo, Gemeente Hoogeveen, Den helder en stadionveld FC eindhoven, SC Cambuur, VVV Venlo, en velden met deels EPDM en kurk: Gemeente Den Haag (4 st)
Voordeel: het betreft een natuur product, goed alternatief op SBR, prijs is gunstiger dan TPE of EPDM, geen geur, minder warm op het kunstgrasveld.
Leveranciers van kurk als instrooigranulaat voor kunstgrasvoetbalvelden bieden zowel nieuw kurk als gerecycled kurk aan. Omdat er bijvoorbeeld ook industriële kurk of kurk voor de onderlaag van tapijten bestaat, is het belangrijk vooraf vast te stellen
uit welk soort kurk het instrooigranulaat bestaat. Het blijft echter raadzaam om in een kunstgrasvoetbalveld ‘nieuw’ kurk toe te passen. Alleen dan kent men de kwaliteit en de homogeniteit van het materiaal.
Gemeente Amsterdam kiest voor kurk wat voldoet aan PEFC norm met korrel grootte 1-2,5 mm een slijtvastheid > 70 % en een volume gewicht van gedroogd en losgstort van 110 kg/m3 met afwijking +/- 10 % op gewicht.
Nadeel: veel kurk infill bijstrooien na het eerste jaar en de jaren daarop, kurk is erg licht hierdoor kans op wegwaaien en kans op opdrijven. Onduidelijk (nog uit te zoeken): slijtage van kurk (lisport test/ hardgrove test), wat is kans op fragmentatie van kurk (het uiteenvallen van een materiaal in kleine deeltjes) en daardoor kans op compactie, kans op algen, bacteriën en schimmels.
Een ander groot nadeel van kurk is: kurk gaat bij vorst beviezen dus erg hard worden en de waterdoorlatendheid van het kunstgrasveld met kruk infill op termijn. (aanwezigheid van veel fijne delen/stof in combinatie met slijtage/fragmentatie van kurk) Hierdoor een grotere kans op het ""dichtslibben"" van de kunstgras perforatie gaten en wateropname van kurk stof/gruis. Alles staat met de juiste kwaliteit onder de juiste condities / gebruik en goed onderhoud.
De skin friction (friction tempratuur) van kurk is hoger dan van andere infill soorten (bron labosport).
PE kunstgras infill korrel
Dit is een kunstgras infill korrel gemaakt van Polyetheen. De PE infill korrel is gelijk aan dat van de kunstgrasvezels (dezelfde grondstof) Polyetheen is een polymeer en is een kunststof. Deze kunststof wordt het meeste verwerkt van alle kunststoffen die er bestaan. Polyetheen wordt ook wel afgekort met PE. (vandaar de naam PE infill korrel ) De oude naam van deze kunststof is polyethyleen, deze naam wordt in de praktijk nog veel gebruikt. PE bevat vrijwel alleen koolstof en waterstof. Hierdoor komen tijdens een verbranding geen giftige stoffen vrij. PE wordt onder andere gebruikt als grondstof voor het maken van tassen. Ook kunstgras vezels, emmers en speelgoed worden gemaakt van PE. Voor kunstgras wordt gebruik gemaakt van UV-bestendig PE met een bepaalde kleur. De kleur en het UV-bestendig krijgen van PE gebeurd tijdens het extruderen proces (er worden dan additieven toegevoegd).
Een PE infill korrel is recyclebaar infill-materiaal en is vrij van zware metalen en PAK's en voldoet (conform opgave leverancier) aan de REACH normering voor speelgoed. Dit nieuwe kunstgras infill product is in 2016 voor het eerst in een aantal Duitse kunstgrasvelden aangebracht. Volgens opgave leverancier voldoet het veld (sporttechnisch) aan zowel FIFA QUALITY als FIFA QUALITY PRO. Dit zijn de nieuwste FIFA normen. (opvolger van FIFA 1 star en FIFA 2 star normen) PE infill pas je net als TPE toe in combinatie met een foam.
Soortelijke massa (dichtheid) van een PE kunstgras instrooi korrel = ca. 770 kg/m3. (PE korrel drijft op water) Bulkmassa van PE korrel = ca. 330 kg per m3. (korrel maat: 1-2.5 mm kleur groen) Gemiddelde PE infill dikte in het kunstgras ca. 14-15 mm (opgave aannemer) dit komt neer op ca. 4,5 tot 5 kg PE infill per m2. Dit komt neer op: ca. 38.000 kg PE infill per veld (bijveld). (7597 x 5 kg/m2 = 38.000 kg).
Nadeel: Er is nog weinig praktijk & gebruik ervaring, het lage soortelijke gewicht van PE Infill (bulk massa van PE infill is ca. 330 kg /m3) en hardheid (skinabration) van de korrel (de korrel is niet flexibel zoals SBR, EPDM, TPE of kurk). Denk aan mogelijk probleem van wegwaaien of opdrijven. Tevens is het nog onduidelijk of het kunstgrassysteem met dit nieuwe infill product op de NOC*NSF sportvloeren lijst staat. Een kunstgras systeem met een bepaald nieuw infill moet als goedgekeurd op de sportvloerenlijst staan.
In Groningen bij VV Velocitas 1897 is recent (oplevering 7 februari 2017) een PE ingestrooid pilotveld aangebracht. Het betreft een trainingsveld en geen KNVB wedstrijdveld.
Voordeel: schoon infill product voldoet aan de REACH norm* (volgens opgave leverancier en dit kan per leverancier dus afwijken), geen geur, PE infill materiaal niet kan agglomereren en PE is om te smelten bij einde levensduur. Helaas is het nog niet mogelijk om vrijgekomen kunstgrasvelden (alleen de PE vezel) te hergebruiken voor dit doel. Dit is nog toekomst muziek, wij als Sportbelijning.nl hopen dat dit toch op korte termijn gaat lukken.
Pro-gran
Pro-gran is vanaf 2018 nieuw op de Nederlandse markt. De naam Pro-gran is geen soort infill maar een merknaam van een leverancier. Het beterft hier leverancier Murfitts Industries uit Engeland.
Het kunstgras infill product is in twee kleuren beschikbaar: groen en bruin. De leverancier claimt dat het voldoet REACH 1272/2013 als artikel. Er is in Nederland nog weinig praktijk ervaring met het betreffende product. Als wij het product nader bekijken
lijkt het een SBR korrel (een gemalen autoband) met een gekleurd PU laagje eromheen. Als je de korrel doorsnijdt zie je de zwarte korrel. Pro-Gran is een rubbergranulaat dat volledig is geseald met een coating van polyurethaan (PU). Door de coating claimt de leverancier een
beter product. Progran is leverbaar in maat 0.8-2.5 mm. En 1m3 (in big bag) Pro-gran weegt 510 kg. SV Loosdrecht heeft het 1e pro-gran voetbalveld (aanleg voorjaar 2018).
Infillzand of instrooizand
Infillzand in kunstgras zorgt voor stabiliteit van de mat (gewicht) en het rechtop houden van de kunstgrasvezels. Een bijkomend voordeel van infillzand is dat het kunstgras beter brandwerend maakt en sterker / vadalisme proof. Instrooizand/ infillzand is vuurgedroogd en speciaal op gradatie gezeefd zand. Soortelijk gewicht van instrooizand (los gestort) 1m3 = ca. 1500 kg*. *kan per leverancier afwijken. infill zand voor sportvelden is vuurgedroogd en speciaal op gradatie gezeefd zand. De korrelverdeling is (erg) belangrijk. Infillzand dient te voldoen aan NOC&NSF normen. Deze NOC&NSF normen kunt U hier vinden NOC&NSF Materiaaltechnische norm instrooizand
Instrooizand wordt geleverd in zakken, bigbags, vrachtwagen met knijper en/of in navulbare silo's. Vuurgedroogd zand is noodzakelijk omdat het zand hierdoor beter en gelijkmatiger tussen de kunstgrasvezel valt. Voor een kunstgras voetbalveld (bijveld of hoofdveld) gebruikt men ca. 120.000 - 210.000 kg* (120-210 ton) instrooizand. (* afhangelijk van gekozen type sport, poolhoogte, en keuze wel of geen foam, en bedrijfsgebonden norm van aannemer/leverancier)
Er worden ook kunstgrasvelden aangebracht zonder instrooizand en/of alleen infill granulaat (b.v. SBR) Voor stabiliteit zijn dit minder goede velden.
Voor een hockeyveld heeft u ca. 120.000 kg* zand nodig (*afhangelijk van type kunstgras, poolhoogte, hoeveelheid vezels) dit zijn zand ingestrooide hockeyvelden. Hockey watervelden hebben geen infillzand nodig, gekozen type kunstgras, het doel, en kwaliteit maakt dus uit t.o.v. hoeveelheid infill zand.
Tip: vraag altijd naar gecertificeerd gezeefd zand wat aantoonbaar voldoet aan de betreffende NOC&NSF normen (instrooizand) en met een NL-BSB certificaat ""schoon zand"" (een erkend bewijsmiddel voor het Besluit bodemkwaliteit).
Infillzand kunt u ook kopen als kunstgras recycling infillzand. Dit is schoongemaakt en gezeefd infill / instrooizand afkomstig van kunstgras recycling. Dus vrijgekomen grondstoffen worden ""duurzaam"" opnieuw ingezet voor hetzelfde doel. Tip: vraag om bewijsmiddelen dan het innfillzand voldoet aan de benodigde sporttechnsiche NOC&NSF normen (kunstgras instrooizand) en dat het infillzand aantoonbaar voldoen aan BbK ""schoon"").
NOC*NSF sportvloerenlijst
Op de NOC*NSF Sportvloerenlijst staan onder andere alle erkende en gecertificeerde sportvloeren en sportvloerconstructies met de bijbehorende normen. In de reglementen van de aangesloten bonden staat dat wedstrijden georganiseerd door de betreffende bond alleen kunnen plaatsvinden op sportvloerconstructies die gecertificeerd zijn. De NOC*NSF Sportvloerenlijst wordt gezien als een belangrijke eerste stap bij het bepalen van de juiste kwaliteitscriteria en de selectie van aannemers voor een bepaald product. Aannemers die op de NOC*NSF Sportvloerenlijst staan met een erkend en gecertificeerd product hebben laten zien te kunnen bouwen conform de geldende normen en kwaliteitseisen.
De NOC*NSF Sportvloerenlijst maakt onderdeel uit van het kwaliteitssysteem sportvloeren en sportvloerconstructies zoals in Nederland wordt gehanteerd en wat is vastgelegd en staat beschreven in het Procedurehandboek Kwaliteit Sportvloeren & Sportaccommodaties.
